Судалгаа – Анагаах ухааны хүрээлэн

ТАРХИНЫ АРТЕРИ-ВЕНИЙН СҮЛЖЭЭРЭЛBRAIN ARTERIO-VENOUS MALFORMATION /AVM/

Ц.Бадамсэд¹^.2, Д.Дэлгэрцэцэг¹, С .Жаргалсайхан¹, Э.Эрдэнэчимэг³

¹Хөдөлмөрийн гавъяаны улаан тугийн одонт

ШУГТЭ-ийн Монгол Улсын Төрийн соёрхолт, Ардын эмч, Хүндэт профессор

Р.Пүрэвийн нэрэмжит Дүрс оношилгооны лавлагаа төв

²Академич Т.Шагдарсүрэнгийн нэрэмжит Анагаах Ухааны Хүрээлэн

³УГТЭ-ийн Дүрс оношилгооны резидент

Тодорхойлолт: Тархины артери ба венийн хоорондох хэвийн бус судасны орооцолдсон холбоосыг тархины артери-венийн сүлжээрэл гэнэ (Зураг 1б, 2а.б). Артериуд нь хүчилтөрөгчөөр баялаг цусыг зүрхнээс тархинд хүргэх үүрэгтэй бөгөөд венийн судас нь хүчилтөрөгчийн дутагдалд орсон цусыг уушги, зүрх рүү буцааж хүргэдэг (Зураг 1а). Тархины артери-венийн сүлжээрэл нь энэхүү амин чухал үйл явцыг тасалдуулдаг. Артери-венийн сүлжээрэл гажиг нь таны биеийн аль ч хэсэгт хөгжиж болох боловч ихэнхдээ тархи (Зураг 1б, 2а.б), нуруунд тохиолддог байна [1].

Зураг 1а.б. Артери ба венийн хэвийн (а) ба эмгэг (б) схемчилсэн зураглал.

Зураг 2а.б. Тархины артери-венийн сүлжээрэлийн схемчилсэн зураглал.Тархалт: AVM нь ихэвчлэн эрэгтэйчүүдэд тохиолддог. Тархины AVM ховор тохиолддог бөгөөд дэлхийн нийт хүн амын 1-ээс бага хувийг эзэлдэг байна. 2020 оны байдлаар АНУ-д 100.000 хүнд 1.34 байдаг ба үүнээс эмнэлзүйн шинж тэмдэггүй өвчний тархалт илүү өндөр байдаг боловч зөвхөн 12% нь шинж тэмдэгтэй болох тооцоо байдаг [2]. Насанд хүрэгчдийн дунд тархины AVM-ийн тархалт 100,000 хүнд 18 орчим байдаг. AVM нь эмэгтэйчүүдийг бодвол эрэгтэйчүүдэд илүү их тохиолддог боловч эмэгтэйчүүдэд ихэвчлэн цусны урсгал ихсэж, эзэлхүүн ихэсдэг тул жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд шинж тэмдэг илэрхий ихсэх эсвэл биеийн байдал гэнэт муудаж болдог [3]. Залуу насанд хүрэгчдэд ихэвчлэн цочмог цус алдалт, таталт, толгой өвдөх зэрэг шинж тэмдгүүдээр илэрдэг бөгөөд илрэл нь AVM-ийн байршил, хэмжээнээс хамаардаг. Нас баралтаараа цус алдаж буй өвчтөнүүдийн 10-15%-ийг эзэлж байгаа бөгөөд энэ тохиолдол ойролцоогоор 30-50%-ийн хооронд хэлбэлздэг [4-6]. Монгол улсад тархины артери-венийн сүлжээрэл (AVM) чиглэлээр хийгдсэн судалгаа ховор байна. Шалтгаан: Тархины артери-венийн сүлжээрэл (AVM)-ийн шалтгаан тодорхойгүй байгаа боловч судлаачид тархины AVM-ийн ихэнх нь ургийн хөгжлийн явцад үүсдэг гэж үздэг байна. Тархины AVM жилд нийт цус харвалтын 2 орчим хувийг эзэлдэг бөгөөд ихэвчлэн тархины цус харвалттай хүүхэд, залуу хүмүүсийн цус алдалтын шалтгаан болдог [1].Эрсдэлт хүчин зүйлс: Удамшил: Гэр бүлийн дунд AVM-ийн тохиолдол бүртгэгдсэн боловч тодорхой генетикийн хүчин зүйл байгаа эсэх эсвэл тохиолдлууд зүгээр л санамсаргүй тохиолдлууд байгаа эсэх нь тодорхойгүй байсаар байна. Тархиндаа AVM-тэй эмэгтэйчүүд төрөх боломжтой боловч төрсний дараа хүндрэл өгдөг. AVM тасрах нь нас баралт, өвчлөлийн ихээхэн шалтгаан болдог [7].

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг: Шинж тэмдэг аль ч насны үед илэрч болох боловч ихэвчлэн 10-40 насны хооронд илэрдэг [8]. Шинж тэмдэггүй илрэл-15%, толгой өвдөх, таталт-20%, цус алдалт-65%, давтамж жилд 2-3% байна. Цус алдалт нь паренхимийн, аалзавч бүрхүүлийн, ховдол доторх байна. Цус алдалтын голомтод тархины эд эсийг аль хэсэгт гэмтээснээс үүдэн гэмтэл нь таталт, 1 талын сулрал (гемипарез), биеийн 1 талын мэдрэх чадвар алдагдах, хэл ярианы боловсруулалтын дутагдал (афази) зэрэгт оруулна [9].

Байрлалаар: 1. Супратенториаль-85%: өнгөц-2/3, гүн-1/3, 2. Инфратенториаль-15% гэж ангилна [7-8].Хэлбэрээр: 1. Дангаараа тохиолдох-98%, 2. Хавсарч тохиолдох -2%. Хавсарч тохиолдох дараах хам шинжүүд байна: Үүнд: Ослер-Вебер-Рендугийн хам шинж (удамшлын цусархаг телангиэктазитай өвчтөнүүдэд давамгайлдаг), Вейберн-Мейсоны хам шинж (гавлын ясны артери-венийн метамерик хам шинж) [7-8].

Specler-Martin (SM) зэргийн ангилал: Тархины AVM-ийг ангилах түгээмэл арга бол Spetzler-Martin degree (SM) юм. Энэхүү системийг AVM-ийн шинж чанарт үндэслэн нээлттэй мэс засал хийсний дараа өвчтөнд мэдрэлийн дутагдал үүсэх эрсдлийг үнэлэх зорилгоор боловсруулсан бөгөөд энэхүү систем дээр үндэслэн AVM-ийг 1-5-н зэргээр ангилдаг. Энэ систем нь цус алдах эрсдлийг тодорхойлох зорилготой биш юм [7]. AVM хэмжээ, eloquent хэсэг, эмгэг өөрчлөлт бүхий венийг Хүснэгт 1-р харуулсан.

Хүснэгт 1. AVM хэмжээ, eloquent хэсэг, эмгэг өөрчлөлт бүхий вен

“Eloquent” хэсэг: Мэс заслаар авагдсан тохиолдолд мэдрэхүйн боловсруулалт, хэл ярианы чадвар алдагдах, саа, саажилт үүсгэдэг тархины хэсгүүдийг хэлнэ. Үүнд сенсоримотик кортекс, бага тархины бөөм, тархины хөл, гипоталамус, тархины суурин хэсэг, харааны бор гадарга орно. Хувьсагч Spetzler-Martin зэргийн үе шатны ангилалыг Хүснэгт 2-р харуулсан. Хүснэгт 2. Хувьсагч, Spetzler-Martin зэргийн үе шатны ангилал

Spetzler-Martin нэмэлт анги (SM-supp, Lawton-Young): Spetzler-Martin зэргийн ангилал нь өвчтөний нас, цус алдалт, гэмтлийн тархалт, артерийн цусан хангамж гэсэн хүчин зүйлийг дурдаагүй юм. Эдгээр хувьсагчуудыг SM системд нэмэх зорилгоор 2010 онд шинэ нэмэгдсэн Spetzler-Martin системийг (SM-supp, Lawton-Young) боловсруулсан болно. Энэхүү шинэ системийн дагуу AVM-ийг 1-10 ангид ангилдаг. Үүнээс хойш тэд зөвхөн Spetzler-Martin-ийн тооцоолсноос илүү таамаглалын нарийвчлалтай байхаар шийдсэн [7-8].Оношилгоо: Компьютерт томографи: Тодосгогчгүй КТ-д оношлогдох нь хэцүү байдаг. AVM нь цусны нягтрал нь зэргэлдээх тархины эдтэй харьцуулахад ихэвчлэн нягтрал ихтэй байдаг. Өргөссөн судасууд харагдаж болно. Хэдийгээр тэдгээр нь маш том хэмжээтэй байж болох ч цус алдалгүй л бол асар их нөлөө үзүүлэхгүй байж болно. Тодосгогч бодистой компьютерт томографи хийсний дараа ихэвчлэн оношлогддог бөгөөд тэжээгдэж буй артериуд, цутгах судлууд ба завсрын голомтууд нь “өтний уут” шинжээр илэрдэг (Зураг 3) [7-8].

Соронзон резонанст томографи: Хурдан урсгал нь хоосон зай үүсгэж T2 горимд илүү тод ялгарч харагддаг (Зураг 4а). Өмнөх цус алдалт, ойролцоох эдийн хаван зэрэг хүндрэлүүд илэрч болно [7-8].

Зураг 3а.б.в. Тодосгогч бодистой компьютерт томограммуудад илрэх “өтний уут” шинж тэмдэг илэрсэн: а-баруун чамархайд; б-зүүн дагзанд; в-баруун дагзанд MRA: Тодосгогчтой фазын MRI ангиографи нь (Зураг 4б) цус хуралтын бүрэлдэхүүн хэсгүүдийг арилгахад ихэвчлэн цочмог цус алдалтаар үүссэн AVM-ийг оношилох шаардлагатай үед ашигладаг. МRI шинжилгээгээр шийдвэр гаргахад нь туслах тодорхой шинжүүдийг багтаасан байх ёстой бөгөөд цус алдалт, судсан дотуурх аневризм, эктази буюу цусны урсгалын венийн нарийсал, цорын ганц венийн судас эсвэл гүний гадагшлуулах венийн рентгенограмм, AVM-ийн гүн эсвэл арын фосса дахь байршил нь ирээдүйд цус алдах өндөр эрсдэлтэй холбоотой байдаг (Зураг 4б.в.г.д.е) [7-8].

Тархины ангиографи: Тархины ангиографи нь AVM байршил, тоо хэмжээ болон ялгаруулах шинж чанарыг нарийвчлан тодорхойлох алтан стандарт хэвээр байна (Зураг 5). [7-8].

Ялган оношилгоо: Дараах эмгэгүүдээс ялган оношилно: Үүнд: Тархины судасны бусад гажиг: тархины пролифератив ангиопати, гавал ясны артери- венийн метамерик хам шинж (CAMS),хатуу хальсны артери-венийн фистула (DAVF), венийн судасны гаж хөгжил, Судасны гаралтай хавдар, Гилобаластом [7-8].Тархины пролифератив ангиопатийг урьд нь АВМ-ийн нэвчмэл бөөгнөрөлтөт хэлбэр гэж нэрлэдэг байсан бөгөөд тархины паренхимийн хэвийн эдийг хавчуулсан бөөгнөрөл төст орооцолдсон судас илэрдэг ба артерийн нарийсалт тохиолддог, тэжээгч артери агуулдаггүй, эхэн үеийн венийн судасны ялгаруулах урсгал ажиглагддагүй, тархины томоохон хэсгийг зарим үед бүтэн дэлбэн эсвэл тал бөмбөлгийг бүхэлд нь хамардгаараа AВМ -аас ялгаатай [8].Гавал нүүрний артери венийн метамерик хам шинж ихэвчлэн хүүхэд насанд тохиолдох бөгөөд нүүрний тэгш хэм алдагдах, харааны өөрчлөлт, буйл, хамраас цус гарах шинжээр илэрнэ. Судасны гажиг тохиолдох байрлал нь өвөрмөц буюу эрүү, хоншоор ясны орчим эсвэл бага тархины хэсэгт илүүтэй оношлогддог [8].Хатуу хальсны артери венийн фистула- хатуу хальсны судаснаас эхлэлтэй артери-венийн шунт бүхий гажиг. Тархины судасны гажиг дунд 10-15% эзэлдэг. Ангиографи оношлогоогоор судасны бөөгнөрөл төдийлөн ажиглагдахгүй боловч венийн буцах урсгал, хэд хэдэн тооны тэжээгч артериуд тодорхойлогддог [8].Венийн судасны гаж хөгжил- төрөлхийн гажиг бөгөөд тархины судасны малформаци дотор хамгийн түгээмэл буюу ойролцоогоор 55% орчим тохиолддог. Медузийн толгойн шинж буюу венийн судаснууд нийлж нэг том цуглуулагч венийн урсгал болж дурал синус эсвэл арай гүн орших эпидимал вен рүү цутгадаг. Заримдаа энэхүү өөрчлөлтийг дал модны шинж гэж нэрлэдэг. 75%-д ганц тооны өөрчлөлт ажиглагддаг [8].Глиобластома- Насанд хүрэгчдийн тархины хортой хавдрын голлох хэлбэр (15%), астроцит эсийн хавдрын 50%-ийг эзэлдэг. КТГ-т жигд бус зузаарсан хүрээтэй, төв хэсэгтээ үхжил төст нягтрал буурсан, эргэн тойрондоо судасжилт бүхий хавантай, бүх тохиолдолд бүтэц нэг төрлийн бус, гадна хүрээ гетерогенный байх бөгөөд илэрхий голомтот үүсгэвэр ажиглагдана [8].Эмчилгээ: Эмчилгээний сонголт ба хүндрэлийн түвшин нь зарим талаар Spetzler-Martin-ийн хүндийн зэргээс хамаарна. Ерөнхийдөө гурван сонголт байдаг. Үүнд: 1. Мэс заслын арга: энэ арга нь AVM-г эмчилэх хамгийн тохиромжтой арга бөгөөд эмгэгийн байрлал, хэмжээнээс хамаарч эрсдэлтэй байдаг. Хэсэгчилэн тайрч авах нь хүнд цус алдалт үүсгэдэг тул AVM-ийг заавал нэг блокоор тайрч авах шаардлагатай [10]. Залуу, эрүүл өвчтөнүүдэд 1, 2-р зэргийн Spetzler-Martin AVM-ийг эмчлэх нь насан туршийн цус алдалт өндөртэй харьцуулахад мэдрэлийн гэмтэл авах эрсдэл харьцангуй бага байдаг тул мэс заслын аргаар мэс засал хийдэг. 3-р зэргийн AVM нь мэс засал хийхэд хялбар эсвэл эмчилгээнд тэсвэртэй байж болно. 4, 5-р зэргийн AVM-ийг ихэвчлэн мэс заслаар эмчилдэггүй [11]. 2. Мэдрэлийн судасны эмчилгээ: Эмболизацийг интервенциональ нейрорадиологичид гүйцэтгэдэг бөгөөд судасны бөглөрөл нь ихэвчлэн этилен винил спиртийн сополимер (Оникс) эсвэл N-бутил цианоакрилат (NBCA) -аар хангагддаг. Эдгээр бодисыг катетераар рентгений хяналтан дор тарьж, AVM-ийн цусны урсгалыг хариуцдаг судаснуудыг блоклодог [12]. Үр хөврөлийг ихэвчлэн мэс засал, туяа эмчилгээний нэмэлт хэрэгсэл болгон ашигладаг[13]. Ингэснээр AVM-ийн хэмжээ багасч, мэс заслын явцад цус алдах эрсдлийг бууруулдаг [14]. 3. Радио мэс заслын эмчилгээ: Радио мэс заслыг бага оврын AVM-үүдэд өргөнөөр ашигладаг бөгөөд амжилтанд хүрсэн. Гамма хутга нь AVM-ийн тархины эзэлхүүн дэх хяналттай тунгаар цацраг туяагаар нарийвчилан хэрэглэхэд хэрэглэгддэг төхөөрөмж юм. Энэ эмчилгээ нь зүсэлт, краниотоми хийх шаардлагагүй (өөрийн эрсдэлтэй) боловч бүрэн үр нөлөө нь тодорхой болохоос өмнө гурав ба түүнээс дээш жил шаардагдах бөгөөд өвчтөнүүд цус алдах эрсдэлтэй байдаг[13]. AVM-ийг бүрэн устгах нь хэдэн жилийн дараа тохиолдох эсвэл тохиолдохгүй байж магадгүй тул дахин эмчилгээ шаардлагатай болно. Радио мэс засал нь өөрөө эрсдэл дагуулдаг. Нэг удаагийн томоохон судалгаагаар өвчтөнүүдийн 9% нь AVM-ийн рентген мэс заслын дараа мэдрэлийн шинж тэмдэг, түүний дотор толгой өвддөг. Гэсэн хэдий ч ихэнх шинж тэмдгүүд арилж, удаан хугацааны мэдрэлийн шинж тэмдгүүдийн хувь 3.8% байдаг [15].Тавилан: Шинж тэмдэг бүхий (цус алдалт эсвэл таталт) шинжтэй 150 гаруй AVM-д хийсэн урт хугацааны нэг судалгаагаар тархины цус алдалтын эрсдэл жилд ойролцоогоор 4% байдаг бөгөөд цус алдах эрсдэл жилд 3% байна [16]. Жишээлбэл эрүүл 30 настай өвчтөнд амьдралынхаа туршид дор хаяж нэг удаа цус алдах эрсдэл ойролцоогоор 75% байдаг бол AVM тасрах эсвэл цоорсны дараа өвчтөнүүдийн 29 хүртэлх хувь нь нас бардаг бөгөөд зөвхөн 55 хувь нь бие даан амьдрах чадвартай байдаг [17]. ЭМНЭЛЗҮЙН ХОВОР ТОХИОЛДОЛ: Өвчтөн Ш овогтой А, 51 настай, эмэгтэй. Анх 2021 оны 2 сарын 24-нд ШУГТЭ-н Яаралтай түргэн тусламжийн тасгаар үйлчлүүлэн, улмаар ХӨСҮТ-н сүрьеэгийн тасаг руу шилжсэн. Зовиур: Баруун тал суларсан, толгой өвдөнө, дотор муухай оргино, шилэн хүзүү хөшнө, гэсэн зовиуртай үзүүлсэн. Өвчний түүх: Толгой өвдөх нь сүүлийн 1 жилийн хугацаанд илэрсэн ба өвчин намдаах нальгезин уугаад намдахгүй байгаа. Сая 2021 оны 2 сарын 24-нд ЯТТ-н тасгаар ирж МRI шинжилгээ хийлгэж тархины артери-венийн малформаци гэж анх оношлогдсон. Шинжилгээнд: Цээжний эгц ба хажуу байрлалын рентгенограмм: 2 уушгины талбайд тархмал жижиг голомтот бага ба дунд зэргийн тодролтой сүүдрүүдтэй. Мөн зүүн уушгины оройд нэвчдэс төст өөрчлөлттэй. Зүүн талын плеврийн хөндийд бага зэргийн шингэнтэй. Уушгины зураглал эрс олширсон. Уушгины угууд өргөссөн, бүтцийн элементүүд алдагдаагүй. Өрц /+/, баруун синус чөлөөтэй. Зүрх бага зэрэг томорсон. Тодосгогч бодисгүй цээжний КТ: 2 талын уушгины оройг хамарсан нэвчдэст өөрчлөлт болон янз бүрийн хэлбэр, хэмжээний шохойжилтуудтай. Мөн 2 талын уушгины оройн нэвчдэс дотор жигд бус зузаарсан ханатай хэд хэдэн агаар агуулсан хөндийнүүдтэй. Эдгээр нэвчдэсийн эргэн тойронд төдийгүй 2 талын уушгины талбайг тархмал хамарсан tree-in-bud өөрчлөлт илэрсэн. Баруун талын плеврийн хөндийд 1.3 см зузаан шингэнтэй. Зүүн уушгины париетал болон висцерал хальс тархмал зузаарсан ба өмнөд, хажуу, ар хэсгээр (ар хэсгээр 3.8см зузаан) +4HU – +34HU нягтрал бүхий өтгөвтөр хязгаарлагдмал шингэнтэй. Уушгины артерийн багана өргөсөөгүй буюу 2.7см. 2 талын уушгины уг, баруун талын паратрахеа лимфийн булчирхайнууд томорсон ба уушгины угийн зарим булчирхайнууд шохойжсон. Зүрхний хөндийн тэлэгдэргүй перикардын хөндийд шингэнгүй. Аортын өгсөх хэсгийн нумын голч 2.8 см. Хэвлийн дээд хэсгийн компьютерт томографид хамрагдсан хэсэгт элэг болон дэлүүний эргэн тойронд сул шингэн ихтэй. Тодосгогч бодисгүй толгойн СРТ: Их тархины зүүн тал бөмбөлөгийн духны ба зулайн хэсгийн дэлбэн орчимд сигналын дохио үгүй, тод ханатай янз бүрийн хэлбэр, хэмжээтэй судаснууд бүхий артери-венийн сүлжээрэл бүхий том хэмжээний голомтот ба үүсгэвэр өөрчлөлттэй. Зүүн талын таламус орчимд 13х10 мм хэмжээтэй, Т2, FLAIR, DWI, горимуудад сигналын эрчим ихэссэн, ADC ба Т1 горимуудад сигналын эрчим буурсан голомтот өөрчлөлттэй (Зураг 6). Бага тархи ба суурийн хэсэгт илрэх өөрчлөлтгүй. Дунд бүрдэл хазайлтгүй. Дотор капсулын бөөмүүд (каудат бөөмийн ттолгой хэсэг, глобус паллидус, путамен, лентиформ бөөм) 2 талдаа хэм тэгш. Гавлын эпидурал, субдурал зайд цусгүй, субарханойд зайд цус хуралтгүй. Субарханойд зай өргөсөөгүй. Сильвиеийн ховил 2 талд хэм тэгш, өргөсөөгүй. Цистернүүд (magna cistern, suprasellar cistern, quadrigeminal cistern, prepontine cistern) өргөсөөгүй. Турк эмэл хэвийн. Өнчин тархи хэвийн. Хамрын таславч ба хянга яс бага зэрэг муруй. Хамрын дайвар хөндийн агааржилт 2 талд хэвийн. Чихний мастойд хөндийн агааржилт 2 талд хэвийн. Нүдний алим хэм тэгш. Баруун нүдний линз нимгэрсэн. Хүдний арын зай чөлөөтэй, харааны мэдрэл, гадна, дотор булчин хэвийн. Ухархайн ясны дотор ялтас гэмтэлгүй. MRA: Баруун талын нугалмайн артер нарийссан. Вилисийн цагирагийн арын холбогч артериуд тодроогүй цагираг бүтэн бус.

Зураг 6а.б.в.г.. Их тархины зүүн тал бөмбөлөгийн духны ба зулайн хэсгийн дэлбэн орчимд сигналын дохио үгүй, тод ханатай янз бүрийн хэлбэр, хэмжээтэй судаснууд бүхий артери-венийн сүлжээрэл бүхий том хэмжээний голомтот ба үүсгэвэр өөрчлөлттэй. Зүүн талын таламус орчимд 13х10 мм хэмжээтэй, Т2, FLAIR, DWI, горимуудад сигналын эрчим ихэссэн, ADC ба Т1 горимуудад сигналын эрчим буурсан голомтот өөрчлөлттэй Үндсэн онош: A Large cavernous type AVM in the left lobe of left hemisphere arising from MCA without sign of hemorrhage Дагалдах онош: Acute left thalamic lacunar ischemic stroke.Хэлцэмж: AVM нь ихэвчлэн эрэгтэйчүүдэд тохиолддог. (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430744/) бол бидний эмнэлзүйн тохиолдол 51 настай эмэгтэйд тохиолдож байна. Шинж тэмдэг нь аль ч насны үед илэрч болох боловч ихэвчлэн 10-40 насны хооронд илэрдэг [ https://radiopaedia.org/articles/brain-arteriovenous-malformation] бол бидний эмнэлзүйн тохиолдолд 50 настайгаас буюу 1 жилийн өмнө толгой өвдөж, өвчин намдаах нальгезин уугаад өвчин намдахгүй байсан. Баруун тал суларсан, толгой өвдөнө, дотор муухай оргино, шилэн хүзүү хөшнө, гэсэн зовиуртай үзүүлсэн. Соронзон резонаст томографи, MRA шинжилгээгээр AVM-г оношилох боломжтойг (https://en.wikipedia.org/wiki/Cerebral_arteriovenous_malformation, https://radiopaedia.org/articles/brain-arteriovenous-malformation) бидний эмнэлзүйн тохиолдол баталж байна.Дүгнэлт: Стандарт тархины судасны ангиографи, MRI ба MRA-р AVM-г оношлох бүрэн боломжтой бөгөөд эмчилгээ нь мэс ажилбар юм.

Түлхүүр үг: артери, вен, тархи, сүлжээрэл, компьютерт томографи, MRА-р AVM

АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ:

1.https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/brain-avm/symptoms-causes/syc-20350260

2.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430744/

3.Mayo Clinic staff (February 2009). “Brain AVM (arteriovenous malformation)-Risk factors”. Mayo Foundation for Medical Education and Research. Retrieved 2010-05-30.

4.Abecassis IJ, Xu DS, Batjer HH, Bendok BR. Natural history of brain arteriovenous malformations: A systematic review. Neurosurg Focus. 2014. 37: E7-

5.Hofmeister C, Stapf C, Hartmann A, Sciacca RR, Mansmann U, terBrugge K. Demographic, morphological, and clinical characteristics of 1289 patients with brain arteriovenous malformation. Stroke. 2000. 31: 1307-10

6.Tong X, Wu J, Lin F, Cao Y, Zhao Y, Ning B. The effect of age, sex, and lesion location on initial presentation in patients with brain arteriovenous malformations. World Neurosurg. 2016. 87: 598-606

7.https://en.wikipedia.org/wiki/Cerebral_arteriovenous_malformation

8.https://radiopaedia.org/articles/brain-arteriovenous-malformation

9.Jump up to:^a ^b ^c Mayo Clinic staff (February 2009). “Brain AVM (arteriovenous malformation)-Symptoms”. Mayo Foundation for Medical Education and Research. Retrieved 2010-05-18.

10.Jump up to:^a ^b ^c Jandial, Rahul (2017). 100 Case Reviews in Neurosurgery. Elsevier. ISBN 978-0-323-35637-4.

11.Starke, RM; et al. (2009). “Treatment guidelines for cerebral arteriovenous malformation microsurgery”. Br J Neurosurg. 23(4): 376–86. doi:10.1080/02688690902977662. PMID 19637008. S2CID 26286536.

12.Ellis, Jason A.; Lavine, Sean D. (2014-01-01). “Role of Embolization for Cerebral Arteriovenous Malformations”. Methodist DeBakey Cardiovascular Journal. 10(4): 234–239. doi:10.14797/mdcj-10-4-234. ISSN 1947-6094. PMC 4300062. PMID 25624978.

13.Jump up to:^a ^b ^c ^d ^e ^f Mayo Clinic staff (February 2009). “Brain AVM (arteriovenous malformation)-Treatments and drugs”. Mayo Foundation for Medical Education and Research. Retrieved 2010-05-18.

14.Huded V. Endovascular balloon-assisted glue embolization of intranidal high flow fistula in brain AVM. J Neurosci Rural Pract 2013;4, Suppl S1:148-9

15.Flickinger, JC; et al. (1998). “Analysis of neurological sequelae from radiosurgery of arteriovenous malformations: How location affects outcome”. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 40(2): 273–278. doi:10.1016/S0360-3016(97)00718-9. PMID 9457809.

16.Jump up to:^a ^bGreenberg, Mark (2010). Handbook of Neurosurgery (7th ed). Thieme. p. 1100.

17.Jump up to:^a ^b ^c Jandial, Rahul (2017). 100 Case Reviews in Neurosurgery. Elsevier. ISBN 978-0-323-35637-4.

П.Н.Шастины нэрэмжит Улсын гуравдугаар төв эмнэлэг. ЭРДМИЙН ЧУУЛГАН 2021 хөгжил дэвшилд шинжлэх ухаанаар тэмүүлье. Улаанбаатар хот. 2021 он. х.92-99 –д хэвлэгдсэн.